View Land Record – आपल्या जमिनीचा नकाशा आता मोबाईलवर!
जमिनीशी संबंधित कोणताही व्यवहार करताना त्या मालमत्तेचा संपूर्ण इतिहास जाणून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे असते. मूळ मालक कोण होता, त्यानंतर मालकी कशा पद्धतीने बदलली आणि कोणत्या कारणांमुळे ती बदल झाली – या सर्व गोष्टींची माहिती न घेता जमीन खरेदी करणे किंवा त्यावर कर्ज घेणे धोक्याचे ठरू शकते.
महाराष्ट्र शासनाने नागरिकांसाठी एक मोठी सोय उपलब्ध करून दिली आहे. आता १८८० सालापासूनचे ऐतिहासिक जमीन अभिलेख डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध आहेत. महसूल विभागाच्या संग्रहालयातील हे दुर्मिळ कागदपत्र आता तुमच्या मोबाईलवर काही मिनिटांत पाहता येतात.
सध्या १९ जिल्ह्यांमध्ये सुविधा सुरू
या अभिनव उपक्रमाची अंमलबजावणी सध्या राज्यातील १९ जिल्ह्यांमध्ये करण्यात आली आहे. यात अहमदनगर, अकोला, अमरावती, छत्रपती संभाजीनगर, चंद्रपूर, धुळे, गडचिरोली, गोंदिया, जळगाव, लातूर, मुंबई उपनगर, नंदूरबार, नाशिक, पालघर, रायगड, सिंधुदुर्ग, ठाणे, वाशिम आणि यवतमाळ या जिल्ह्यांचा समावेश आहे.
या सेवेच्या माध्यमातून नागरिकांना त्यांच्या जमिनीच्या ऐतिहासिक नोंदी सहजपणे मिळू शकतात. शासनाच्या सूत्रांनुसार लवकरच ही सुविधा उर्वरित जिल्ह्यांमध्येही विस्तारली जाणार आहे.
जमीन अभिलेखांचे प्रकार जाणून घ्या
जमिनीची नोंद तपासण्यापूर्वी काही महत्त्वाचे दस्तऐवज समजून घेणे आवश्यक आहे.
- सातबारा उतारा (7/12 Extract):
हा दस्तऐवज म्हणजे जमिनीच्या मालकीचा अधिकृत पुरावा. यात सर्वे क्रमांक, मालकाचे नाव, जमिनीचे क्षेत्रफळ, पिकांचा तपशील, तसेच जमिनीवरील कर्जाची माहिती नमूद असते. जमिनीच्या कोणत्याही कायदेशीर व्यवहारात हा प्राथमिक पुरावा म्हणून ग्राह्य धरला जातो. - फेरफार उतारा (Mutation Record):
जमिनीच्या मालकीमध्ये वेळोवेळी झालेल्या बदलांचा अधिकृत नोंदवही म्हणजे फेरफार उतारा. जमीन विक्री, वारसा हक्क, कौटुंबिक वाटणी किंवा न्यायालयीन आदेश अशा कोणत्याही कारणामुळे मालकी बदलल्यास ती नोंद येथे आढळते.
या दोन्ही दस्तऐवजांचा अभ्यास केल्याने जमिनीचा संपूर्ण इतिहास स्पष्ट होतो. जमीन विवादित आहे का, त्यावर कोणाचे हक्क आहेत का, किंवा ती कोणत्याही कायदेशीर अडचणीत आहे का – याची खात्री करून घेता येते. त्यामुळे जमीन खरेदीपूर्वी किमान ३०-४० वर्षांचा इतिहास तपासणे नेहमीच हितावह ठरते.
डिजिटल अभिलेखांचे फायदे
या ऑनलाइन सेवेचे अनेक ठळक फायदे आहेत –
- वेळेची बचत: तहसील कार्यालयात जाण्याची गरज नाही; घरबसल्या काही मिनिटांत दस्तऐवज मिळू शकतात.
- कमी खर्च: प्रत्येक अभिलेखासाठी फक्त ₹15 शुल्क आकारले जाते. यापूर्वी हे दस्तऐवज मिळवण्यासाठी मोठा खर्च व वेळ लागत असे.
- कायदेशीर वैधता: डिजिटल स्वाक्षरीमुळे हे दस्तऐवज पूर्णपणे कायदेशीर असून न्यायालयात ग्राह्य धरले जातात.
- ऐतिहासिक माहिती: १८८० सालापासूनचे रेकॉर्ड उपलब्ध असल्याने हे वारसा हक्क, कौटुंबिक वाद किंवा ऐतिहासिक संशोधनासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरतात.
यामुळे जमीन व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता वाढली असून फसवणुकीची शक्यता मोठ्या प्रमाणात कमी झाली आहे.
नोंदणी प्रक्रिया – आपल्या अभिलेख पोर्टलवर खाते तयार करा
ही सेवा वापरण्यासाठी सर्वप्रथम महाराष्ट्र सरकारच्या “आपले अभिलेख” पोर्टलवर नोंदणी करावी लागते.
- इंटरनेट ब्राउझरमध्ये “Aaple Abhilekh Maharashtra” असे शोधा व अधिकृत वेबसाइट उघडा.
- भाषा (मराठी, हिंदी किंवा इंग्रजी) निवडा.
- नवीन वापरकर्ता असल्यास “New Registration” वर क्लिक करा.
- आवश्यक माहिती – नाव, जन्मतारीख, मोबाइल क्रमांक, ईमेल, पत्ता, गाव, तालुका, जिल्हा इ. भरा.
- लॉगिन आयडी आणि सुरक्षित पासवर्ड तयार करा.
- सुरक्षा प्रश्न आणि उत्तर सेट करून सबमिट करा.
नोंदणी पूर्ण झाल्यावर लॉगिन करून तुम्ही पोर्टलवर प्रवेश करू शकता.
अभिलेख शोधण्याची आणि डाऊनलोड करण्याची प्रक्रिया
- लॉगिन केल्यानंतर तुमचा जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडा.
- तुम्हाला हवा असलेला दस्तऐवज निवडा – उदा. सातबारा, फेरफार उतारा, आठ-अ इत्यादी.
- संबंधित गट क्रमांक टाका आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- त्या गट क्रमांकाशी संबंधित सर्व फेरफारांची यादी दिसेल. हवे असलेले वर्ष निवडा व ‘कार्टमध्ये ठेवा’.
- सर्व दस्तऐवज निवडल्यानंतर “Review Cart” मध्ये जा व पेमेंट प्रक्रिया पूर्ण करा.
- पेमेंट यशस्वी झाल्यानंतर “File पहा” वर क्लिक करून अभिलेख पाहता किंवा PDF स्वरूपात डाउनलोड करता येईल.
हा दस्तऐवज डिजिटल स्वाक्षरीसह उपलब्ध असल्याने कोणत्याही अतिरिक्त शिक्क्याची आवश्यकता नसते.
या सेवेचा सर्वांगीण फायदा
“View Land Record” या डिजिटल उपक्रमामुळे महाराष्ट्रातील नागरिकांना त्यांच्या जमिनीचा संपूर्ण इतिहास काही क्षणांत मिळू लागला आहे. यामुळे मालमत्ता व्यवहार अधिक पारदर्शक, सुरक्षित आणि कायदेशीर झाले आहेत.
पूर्वी तहसील कार्यालयात जाऊन अभिलेख मिळवण्यासाठी दिवस खर्च करावे लागत, आता तेच दस्तऐवज मोबाईलवर काही मिनिटांत उपलब्ध होत आहेत. नागरिक, संशोधक, इतिहासकार आणि कायदेविषयक तज्ञांसाठीही ही सेवा अत्यंत उपयुक्त ठरली आहे.