UPS Pension scheme gratuity rule : केंद्र सरकार 1 एप्रिल 2025 पासून युनिफाइड पेन्शन योजना (UPS) सुरू करत आहे. ही योजना ओल्ड पेन्शन स्कीम (OPS) आणि नॅशनल पेन्शन सिस्टिम (NPS) या दोन्ही योजनांचे गुणधर्म एकत्र करून तयार केली आहे.
ग्रॅच्युइटीची कमाल मर्यादा 25 लाख रुपये UPS Pension scheme gratuity rule
पेंशन आणि पेंशनर्स कल्याण विभागाने (DoPPW) 1 जानेवारी 2024 पासून केंद्रीय सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी ग्रॅच्युइटीची कमाल मर्यादा 25% ने वाढवून 25 लाख रुपये केली होती. हा निर्णय त्यावेळी लागू झाला जेव्हा महागाई भत्ता (DA) 50% पर्यंत पोहोचला होता.
महत्त्वाचे:
सर्व सरकारी कर्मचाऱ्यांना 25 लाख रुपये ग्रॅच्युइटी मिळेल असे नाही. ही रक्कम कर्मचाऱ्याच्या सेवा कालावधी आणि वेतनावर अवलंबून ठरते.
ग्रॅच्युइटीची गणना कशी होते?
ग्रॅच्युइटीचे गणन खास फॉर्म्युल्यावर आधारित असते.
फॉर्म्युला
कर्मचाऱ्याचा अंतिम वेतन (बेसिक पे + महागाई भत्ता) * 16.5
किंवा
25 लाख रुपये, यापैकी जो कमी असेल तो रक्कम देण्यात येते.
याचा अर्थ असा आहे की प्रत्येक कर्मचाऱ्याला 25 लाख रुपये मिळतीलच असे नाही, तर सेवा कालावधी आणि वेतनानुसार ग्रॅच्युइटी ठरते.
ग्रॅच्युइटीचे प्रकार
सरकारी कर्मचाऱ्यांना दोन प्रकारच्या ग्रॅच्युइटी मिळतात:
- सेवानिवृत्ती ग्रॅच्युइटी (Retirement Gratuity)
- मृत्यू ग्रॅच्युइटी (Death Gratuity)
सेवानिवृत्ती ग्रॅच्युइटी (Retirement Gratuity)
गणना
- प्रत्येक 6 महिन्यांच्या सेवेसाठी बेसिक पे + DA चा 1/4 भाग जोडला जातो.
- कमाल मर्यादा: 16.5 पट वेतन किंवा 25 लाख रुपये, यापैकी जे कमी असेल ते दिले जाते.
- पात्रता: ग्रॅच्युइटी मिळण्यासाठी किमान 5 वर्षांची सेवा अनिवार्य आहे.
मृत्यू ग्रॅच्युइटी (Death Gratuity)
जर कर्मचारी सेवा कालावधीत मृत्यू पावला तर त्याच्या कुटुंबाला खालील नियमांनुसार ग्रॅच्युइटी दिली जाते:
1 वर्षापेक्षा कमी सेवा: वेतनाचा 2 पट
1 ते 5 वर्षे: वेतनाचा 6 पट
5 ते 11 वर्षे: वेतनाचा 12 पट
11 ते 20 वर्षे: वेतनाचा 20 पट
20 वर्षांपेक्षा जास्त सेवा: प्रत्येक 6 महिन्यांसाठी अर्धे वेतन
UPS योजनेंतर्गत ग्रॅच्युइटी मिळणार का?
UPS योजना अंतर्गत ग्रॅच्युइटीची तरतूद आहे.
संसदेत सरकारकडे विचारणा झाल्यावर वित्त मंत्रालयाने स्पष्ट केले की, UPS हा NPS चा पर्याय आहे.
ग्रॅच्युइटीचे पेमेंट सेंट्रल सिव्हिल सर्व्हिसेस (NPS अंतर्गत ग्रॅच्युइटी देण्याचे नियम), 2021 नुसार दिले जाईल.
UPS अंतर्गत किमान पेन्शन किती मिळेल?
UPS योजनेत किमान 10 वर्ष सेवा पूर्ण करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना 10,000 रुपये पेन्शन मिळेल.
पूर्ण सेवा कालावधी पूर्ण करणाऱ्यांना निश्चित पेन्शन मिळण्याची ग्वाही दिली जाते.
UPS योजना कोणासाठी आहे?
UPS योजना केंद्र आणि काही राज्य सरकारच्या कर्मचाऱ्यांसाठी लागू होईल आणि यामध्ये जुन्या पेन्शन योजनांचे (OPS) फायदे आणि नवीन पेन्शन योजनेचे (NPS) फायदे समाविष्ट असतील.
- सर्व कर्मचाऱ्यांना 25 लाख रुपये ग्रॅच्युइटी मिळेलच असे नाही.
- UPS अंतर्गत ग्रॅच्युइटीचे पेमेंट 2021 च्या NPS नियमांनुसार होईल.
- नवीन UPS योजना जुन्या आणि नवीन पेन्शन योजनांचे फायदे एकत्र करून तयार करण्यात आली आहे.